Fıstık çamı (Pinus pinea), çamgiller (Pinaceae) familyasından Ege, Akdeniz sahilleri, Portekiz, İspanya, İtalya, Girit ve Türkiye’de yayılış gösteren çam türü.
Morfolojik özellikleri
Gençken yuvarlak, yaşlı halde dağınık şemsiye gibi bir yapıya sahiptir. Gençken kuvvetli büyür. 20–25 m. boy yapar. Düzgün bir gövdeye ve bu gövdeden dik olarak çıkan yatay duruluş dallara sahiptir. İğne yaprakları parlak açık yeşil renkli, 10–20 cm uzunlukta ve uç kısmı sivridir. kozalakları kestane renginde, yumurtamsı veya yuvarlak 10–15 cm uzunluk, 6–10 cm genişlikte, çok kısa saplı ve genellikle reçinelidir. Tek veya iki tanesi karşılıklı dizilmiştir. Tohumları sert, soluk kırmızı, uzunca ters yumurta biçiminde, oldukça büyük ve 3. yıl da olgunlaşır.
Ekolojik istekleri
Toprak istekleri bakımından çok seçici olmaza da geçirgen kumlu,gevşek toprakları severler. Işık ağacı olup gençlikte hızlı büyür ve derine giden kazık kök sistemine sahiptir. Ağrılıkla 0–900 m aralığında Başta Ege Bölgesi olmak üzere Marmara, Akdeniz bölgelerinde geniş yayılış gösterir. Rutubet isteği fazladır. Özellikle Temmuz-Ağustos aylarında su açığı olmamalıdır. Kısa süreli donlara karşı dayanıklı olmasına rağmen etkilenir. Atmosforik kirliliğe ve yeraltı sularındaki tuzlulaşmaya karşı duyarlıdır. Yangın sonrası sürgün verme kapasitesi yüksektir.
Türkiye’deki dağılımı
Türkiye İspanya’dan sonra en fazla alana sahip ülkedir. Yaklaşık 100.000 hektar alanda saf ya da kızılçam ile karışık bulunur. Özel ağaçlandırmalarda da yaygın olarak kullanılan bir türdür. 8-10 yaşından sonra ekonomik olarak işletilmeye başlanmakta ve 80-100 yaşına kadar fıstık üretimine devam edilmektedir. En yoğun bulunduğu yöreler İzmir-Bergama (Kozak) ve Aydın-Koçarlı (Mazon) ilçeleridir.
Yetiştirme
Çamfıstığı için üretimi yapılan bu ağaçda kozalak toplama zamanları yağış durumuna göre Ocak-Haziran ayları arasında değişmektedir. Zengin tohum yılları 3-4 yılda bir olan fıstıkçamı 28 günde çimlenmektedir. Üç yıllık kozalaklar aynı anda ağıcın üzerinde görülebilir.
Tohum bileşimi
100 g Çamfıstığında bol protein ve mineral vardır. 100 g içinde 45 g doymamış yağ asidi, 31 g protein, 5 g karbonhidrat, mineraller ve su bulunmaktadır. 100 g fıstığın kalori değeri 580 kaloridir. Bileşiminde linoleik asit ve oleik asit vardır. Ayrıca omega 3 ve 6, B ve C vitaminleri, karoten, demir, çinko, potasyum, manganez, fosfor bulunur.
Fıstık çamı, ülkemizde Bergama-Kozak, Aydın-Koçarlı-Mazon ve Yatağan-Katrancı havzasında doğal geniş meşcereler halinde, diğer yörelerde ise gruplar halinde bulunmaktadır. Ülkemizin 1 bin 200 ton olan iç fıstık üretiminin yaklaşık bin tonu Ege Bölgesinde üretilmekte ve önemli bir bölümü ihraç edilmektedir. Marmara iklim geçiş bölgesinde bulunan hem Marmara hem de ege denizine sınırı bulunan Balıkesir ilinde de güncel envanter verilerine göre doğal ve kültür olarak 29 bin 718 hektar fıstık çamı sahası bulunmaktadır. Üretim miktarı yeni üretime geçen genç fıstık çamı sahaları ile 20 yaş üstündeki sahalardan elde edilmektedir. 29 bin 718 ha. fıstıkçamı sahasının 23 bin hektarı 0-20 yaşları arasındadır. Dolayısıyla henüz verime durmamış büyük sahalar vardır. Geleceğe bir bakış yaparsak, ülkemizde iyi bonitetli ve uygun iklimlerde ağaç başına 100 kg. kozalak verimi öngörülmektedir. Hektarda ortalama 70 Fıstıkçamından, 29 bin 718 hektar sahada 2 milyon 80 bin 260. Adet Fıstıkçamı, ağacına, 100 kg. Verimden 208 bin tonluk bir üretime, tonu bugünkü bin 500TL’lik piyasa bedelinden 312 milyon T.’lik gelire ulaşılır.